Ευκαιρίες ως προς το ρόλο που μπορεί να παίξει η Ελλάδα μέσω του κάθετου Διαδρόμου στη ΝΑ Ευρώπη, προβληματισμούς ως προς την ασφάλεια του εφοδιασμού και προκλήσεις ως προς τη συγκράτηση των τιμών, φέρνει η ιστορική από κάθε άποψη συμφωνία των «27» για το σταδιακό τέλος των ρωσικών εισαγωγών αερίου στην Ευρώπη.
Στο μέτωπο των ευκαιριών, οι ελληνικές υποδομές, η Ρεβυθούσα, η Αλεξανδρούπολη, καθώς και η επικείμενη εμπορική αξιοποίηση του Κάθετου Διαδρόμου στην πλήρη του δυναμικότητα, δημιουργούν πεδίο δόξης λαμπρό για να παίξει η χώρα το ρόλο του κόμβου για τη μεταφορά τεραστίων όγκων αμερικανικού LNG «από το Χιούστον μέχρι την Ουκρανία, δια μέσω της Ελλάδας», όπως λένε χαρακτηριστικά κυβερνητικές πηγές.
Τα νούμερα που συνεπάγεται αυτή η «αλλαγή σελίδας» είναι τεράστια, το ίδιο και οι μπίζνες που δρομολογούνται, όπως και τα συμβόλαια δισεκατομμυρίων που θα συναφθούν, γεγονός που εξηγεί και το πολύ μεγάλο ενδιαφέρον από αμερικανικά επιχειρηματικά συμφέροντα για την Ελλάδα, κάτι που αναμένεται να καταγραφεί και στο επικείμενο business φόρουμ της 6ης Νοεμβρίου στην Αθήνα στο πλαίσιο της διυπουργικής διάσκεψης για τη «Διατλαντική Συνεργασία για την Ενέργεια» (P-TEC).
Το 1ο επομένως σκέλος της υπόθεσης για την Ελλάδα αφορά την ευκαιρία που διαφαίνεται.
Οι προβληματισμοί για την ασφάλεια εφοδιασμού
Το 2ο αφορά το ζήτημα της ασφάλειας εφοδιασμού, όπως λένε άνθρωσποι του χώρου. Ενα ερώτημα που μπορεί σήμερα να ακούγεται ως «κινδυνολογικό», ωστόσο αν δεν προσεχθεί απ’ όσους έχουν την ευθύνη χάραξης της ενεργειακής πολιτικής, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα σε συνθήκες κρίσης, όπου οι πάντες ψάχνουν να φέρουν φορτία LNG και οι τιμές στην αγορά spot εκτινάσσονται.
Σήμερα η χώρα βασίζεται σε δύο προμηθευτές αερίου μέσω αγωγού, τη Ρωσία (μέσω του Σιδηρόκαστρου και του αγωγού Turkstream, δηλαδή της πύλης από τη Βουλγαρία) και το Αζερμπαιτζάν (μέσω του TAP, στη Ν.Μεσημβρία), που αποτελεί συνέχεια του TANAP, ο οποίος διασχίζει τη Τουρκία με απόληξη τη Κασπία.
Από το 2028 και μετά η συνεχής ροή αερίου μέσω αγωγού θα περιοριστεί σε μια μόνο πηγή, αυτήν εξ ανατολών από το Αζερμπαιτζάν μέσω Τουρκίας. Και στις δύσκολες στιγμές, μιας τυχόν κρίσης, η οποία είναι βέβαιο ότι θα έρθει σε ένα κόσμο όπου ο γεωπολιτικός κίνδυνος δίνει όλο και περισσότερο τον τόνο, η ασφάλεια εφοδιασμού θα εξαρτάται από το LNG, οι τιμές του οποίου διαμορφώνονται στη spot αγορά, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει, όπως έδειξε η περιπέτεια του 2022.
Σύμφωνα με τους συνομιλητές μας, μια «άμυνα» στο νέο τοπίο που διαμορφώνεται, ειδικά για χώρες δίχως αποθήκες όπως η Ελλάδα, μπορεί να είναι τα μακροχρόνια συμβόλαια LNG, διάρκειας άνω του ενός έτους, τα οποία δεν επηρεάζονται από τα volatility των τιμών. Σήμερα στην Ελλάδα ουδείς έχει τέτοιο συμβόλαιο.
Το γεγονός ωστόσο ότι το «μαξιλάρι» από το ρωσικό αέριο αγωγού, σύντομα θα αποτελεί παρελθόν, εκτιμάται ότι θα ωθήσει τους παίκτες της αγοράς να κλείσουν τέτοιες συμβάσεις, για τις οποίες ενδιαφέρονται σφόδρα οι μεγάλοι αμερικανοί παραγωγοί LNG σε πανευρωπαικό επίπεδο.
Η πρόκληση των τιμών
Το 3ο σκέλος της απόφασης των «27» αφορά τις τιμές και κατά πόσο θα μπορέσουμε να διαχειριστούμε ως Ευρώπη, και ειδικότερα ως Ελλάδα, τις μεταβατικές περιόδους μέχρι τη διετία 2027-2028, οπότε και αναμένεται να «πέσουν» στη διεθνή αγορά οι νέοι μεγάλοι όγκοι LNG από τις ΗΠΑ και το Κατάρ.
Σε έκθεση του BNEF με τίτλο «Global LNG Market Outlook 2030: Focus on Supply Risks, αναφέρεται ότι η παγκόσμια αγορά LNG θα παραμείνει σχετικά «σφιχτή» έως και τη διετία 2027-2028.
Η εκτίμηση των αναλυτών είναι ότι η παγκόσμια προσφορά LNG θα ξεπεράσει τη ζήτηση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για τις τιμές, από το 2027 και μετά, με αποκορύφωμα προς το 2030, οπότε και οι ΗΠΑ μαζί με το Κατάρ αναμένεται να ρίξουν στην παγκόσμια αγορά πάνω από 100 εκατ. νέους τόνους υγροποιημένου αερίου. Εκτός και αν εμπόδια και καθυστερήσεις μεταθέσουν προς τα πίσω τα χρονοδιαγράμματα υλοποιήσης των νέων facilities, σενάριο όχι απίθανο, σύμφωνα με την ανάλυση του BNEF.
Την ίδια στιγμή, το «στοπ» στο ρωσικό αέριο στο οποίο κατέληξαν στη χθεσινή ιστορική συμφωνία οι «27», προβλέπει ότι η μετάβαση στο νέο καθεστώς θα γίνει σε τρία στάδια.
- Το 1ο αφορά την 1η Ιανουαρίου 2026, μετά την οποία θα απαγορευτεί η σύναψη νέων βραχυπρόθεσμων συμβολαίων με Ρώσους προμηθευτές, τόσο μέσω αγωγών όσο και LNG.
- Το 2ο αφορά τη 17η Ιουνίου 2026, μετά την οποία θα απαγορευτεί η ισχύς στα υφιστάμενα βραχυπρόθεσμα συμβόλαια εισαγωγής ρωσικού αερίου.
- Και το 3ο στάδιο, είναι η 1η Ιανουαρίου 2028, μετά την οποία τίθενται σε απαγόρευση τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια για προμήθεια ρωσικού αερίου μέσω αγωγών.
Το ερώτημα επομένως που θέτουν άνθρωποι του χώρου, είναι σε τι τιμές θα καταστεί εφικτό να καλυφθεί το κενό του ρωσικού αέριου, κατά τη μεταβατική αυτή περίοδο, δηλαδή μέχρι να μπουν στη παγκόσμια αγορά οι νέοι τεράστιοι όγκοι από ΗΠΑ και Κατάρ, ειδικά στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης που συνεχίζουν να εξαρτώνται σημαντικά απ’ αυτό και στις οποίες, εντάσσεται και η Ελλάδα.
Στο εννεάμηνο, εισάγαμε σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΕΣΦΑ, συνολικά 56,36 TWh, με το 40% να αφορά LNG (22,41 TWh, εκ των οποίων το 88% αμερικανικό) και το 45% αέριο αγωγού μέσω του Σιδηρόκαστρου (25,46 TWh, δηλαδή ρωσικό). Αν και η «ψαλίδα» μεταξύ των δύο καυσίμων κλείνει ταχύτατα, εντούτοις το ρωσικό διατηρεί ακόμη τη πρωτοκαθεδρία με 25,46 TWh, ήτοι 45% των συνολικών εισαγωγών. Είναι μαθηματικά βέβαιο ότι το LNG σύντομα θα το υπερσκελίσει και στο πλαίσιο της συμφωνίας των «27» θα το αντικαταστήσει, ωστόσο το ερώτημα είναι σε τιμές θα γίνει αυτό.
Οι δύο δύσκολες χρονιές
Τα τελευταία τρία χρόνια, μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η Μόσχα πουλά αέριο με ισχυρό discount, όχι για κανέναν άλλο λόγο, παρά για να διατηρήσει μερίδια μπροστά στη πίεση που δέχεται, επομένως η διακίνηση μέσω αγωγού παραμένει φθηνότερη από το LNG. Το τελευταίο δεν αναμένεται να γίνει φθηνότερο από το αέριο αγωγού, πριν από το 2027-2028, όπως εκτιμούν οι διεθνείς έρευνες.
Τούτων δοθέντων, όπως λένε οι συνομιλητές μας, διαφαίνονται δύο δύσκολες χρονικές περιόδοι, ειδικά για την Ελλάδα, που καλείται να αντικαταστήσει μεγάλους όγκους ρωσικού αερίου με υγροποιημένο.
- Η πρώτη θα είναι μεταξύ 2026-2027, δηλαδή η πρώτη χρονιά μετά το τέλος στα υφιστάμενα βραχυπρόθεσμα συμβόλαια (spot), εισαγωγής ρωσικού αερίου. Είναι το έτος αερίου, όπως ονομάζεται στην αγορά, που ξεκινά από την 1η Οκτωβρίου 2026 και τελειώνει στις 30 Σεπτεμβρίου 2027.
- Η δεύτερη δύσκολη περίοδος θα είναι το έτος 2027-2028. Δηλαδή από την 1η Οκτωβρίου 2027 μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2028. Στην ουσία, θα έχουν περάσει μόλις 9 μήνες μετά το οριστικό τέλος των ρωσικών εισαγωγών στην ΕΕ. Δηλαδή θα είναι η πρώτη περίοδος προσαρμογής χωρίς καθόλου ρωσικό αέριο στην Ευρώπη.
Ο ρόλος της Τουρκίας
Ασφαλώς το 4ο σημαντικό για μας σκέλος, αλλά όχι το μείζον από τη συμφωνία των «27», αφορά το φραγμό στις ρωσικές εισαγωγές από τη «πίσω πόρτα», όπως συμβαίνει σήμερα, όπου μεγάλοι όγκοι καυσίμου της Gazprom, διοχετεύονται στην ευρωπαϊκή αγορά, υπό τo brand «Turkish Blend».
Σύμφωνα με τη Τουρκία, το συγκεκριμένο χαρμάνι αφορά ποσότητες που προέρχονται από τις δικές της ανακαλύψεις στη Μαύρη Θάλασσα, ωστόσο είναι γνωστό εδώ και χρόνια ότι εμπεριέχει σε μεγάλο βαθμό ρωσικό αέριο.
Στο σχετικό σημείο που ενσωματώθηκε στο άρθρο 7 (α) του υπό διαμόρφωση νέου κανονισμού της Κομισιόν αναφέρεται ότι όλες οι ροές φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας προς τη Βουλγαρία και την Ελλάδα, δηλαδή μέσω του αγωγού TurkStream, θα θεωρούνται ρωσικής προέλευσης, εκτός εάν προσκομιστούν αδιαμφισβήτητα αποδεικτικά στοιχεία για το αντίθετο.
