Στο πλαίσιο των προσπαθειών της Ευρώπης να καταστεί η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050, το Toύρκου και η Ντιζόν, μαζί με μια σειρά άλλων πόλεων, επιδιώκουν να πετύχουν αυτόν τον στόχο δύο δεκαετίες νωρίτερα.
Το 2029, το Τούρκου, η αρχαιότερη πόλη της Φινλανδίας, θα γιορτάσει τα 800 έτη από την ίδρυσή της. Ταυτόχρονα, αισιοδοξεί να επιτύχει άλλο ένα σημαντικό ορόσημο – την κλιματική ουδετερότητα. Δύο χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, η γαλλική Ντιζόν φιλοδοξεί να επιτύχει τον ίδιο στόχο έως το 2030.
Και οι δύο αυτές πόλεις συμμετέχουν στην «Αποστολή των Κλιματικά Ουδέτερων και Έξυπνων Πόλεων» (Cities Mission), μια πρωτοβουλία της ΕΕ για τη δημιουργία 100 κλιματικά ουδέτερων πόλων έως το τέλος αυτής της δεκαετίας. Το Τούρκου και η Ντιζόν αποτελούν επίσης εμβληματικά μέλη του χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ έργου RESPONSE, το οποίο έχει ως στόχο να βοηθήσει τις πόλεις να σχεδιάσουν την πορεία τους προς τις καθαρές μορφές ενέργειας.
Εργαστήρια πόλεων
«Αναζητούμε νέους τρόπους ενθάρρυνσης διαφορετικών τύπων πολιτών», αναφέρει ο David Goujon, συντονιστής του έργου.
Τρία τέταρτα των κατοίκων της ΕΕ ζουν σε αστικές περιοχές. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι πόλεις ευθύνονται για περισσότερο από 65% της κατανάλωσης ενέργειας και περισσότερο από 70% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, γεγονός το οποίο τις καθιστά βασικούς πρωταγωνιστές στην καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Έχει αναπτυχθεί μεγάλο φάσμα πράσινων τεχνολογιών, από φωτοβολταϊκά συστήματα μέχρι τετραπλά τζάμια, αλλά η επιλογή του ιδανικού συνδυασμού τεχνολογιών για την κάλυψη των συγκεκριμένων αναγκών κάθε πόλης δεν είναι καθόλου απλή.
Το έργο RESPONSE έχει συγκεντρώσει σχεδόν 100 λύσεις, από τις οποίες οι πόλεις μπορούν να επιλέξουν τον συνδυασμό που ανταποκρίνεται καλύτερα στις ειδικές περιστάσεις τους. Μεταξύ των λύσεων συγκαταλέγονται η παραγωγή βιομεθανίου από λυματολάσπη και η χρήση οικιακών προγνωστικών θερμοστατών και συστημάτων αερισμού υψηλής απόδοσης.
Στο πλαίσιο του έργου λειτουργούν επίσης εργαστήρια και μαραθώνιοι ανάπτυξης εφαρμογών, για την παρουσίαση των διαθέσιμων εργαλείων εξοικονόμησης ενέργειας στους πολίτες, ενθαρρύνοντάς τους να εξοικονομούν ενέργεια και να μειώσουν τους λογαριασμούς κατανάλωσής τους.
Μεγάλη ποικιλία λύσεων θα δοκιμαστεί στο Τούρκου και την Ντιζόν, τις δύο εμβληματικές πόλεις του έργου. Έξι συνεργαζόμενες πόλεις, οι Βρυξέλλες (Βέλγιο), η Σαραγόσα (Ισπανία), το Μποτοσάνι (Ρουμανία), η Πτολεμαΐδα (Ελλάδα), το Γκάμπροβο (Βουλγαρία) και το Σεβεροντονέτσκ (Ουκρανία), θα επιδιώξουν να θέσουν σε εφαρμογή τις γνώσεις που θα αποκομίσουν.
Ένας βασικός στόχος είναι η δημιουργία «περιφερειών θετικής ενέργειας» σε αυτές τις πόλεις, δηλαδή η παραγωγή περισσότερης ενέργειας από αυτήν που καταναλώνουν. Απώτερος στόχος είναι να παράγεται 20% περισσότερη ενέργεια από την ενέργεια που καταναλώνεται σε ετήσια βάση, αλλά να επιτευχθεί τουλάχιστον θετικό ισοζύγιο.
Τοπικές διαφορές
Η ιδέα ήταν να καλυφθεί ένα φάσμα πόλεων με διαφορετικά χαρακτηριστικά και σε διαφορετικά στάδια της διαδρομής προς τη βιωσιμότητα, για να εξεταστεί τι είναι αποτελεσματικό για διαφορετικούς πληθυσμούς, σύμφωνα με τον Goujon, διαχειριστή του έργου για τις βιώσιμες πόλεις στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Έρευνας για την Ενέργεια (EIFER) στην Καρλσρούη της Γερμανίας.
Στο Τούρκου, το ενδιαφέρον εστιάζεται στη μεγάλη του φοιτητική κοινότητα, καθώς η πόλη φιλοξενεί πολλά πανεπιστήμια και περίπου 40.000 σπουδαστές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στην Ντιζόν, στο επίκεντρο βρίσκονται πολλά νοικοκυριά χαμηλότερου εισοδήματος που χαρακτηρίζονται από ένα πολύμορφο, πολιτισμικό κράμα εθνικοτήτων.
«Έχουμε να κάνουμε με δύο εντελώς διαφορετικούς κόσμους», εξηγεί ο Goujon.
Μέσω του RESPONSE εκφράζεται η ελπίδα ότι το Τούρκου και η Ντιζόν θα μπορέσουν να εμπνεύσουν άλλες ευρωπαϊκές πόλεις να ακολουθήσουν και να πολλαπλασιάσουν το παράδειγμά τους.
«Θα μπορούσαμε να ενημερώσουμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι μερικές από αυτές τις λύσεις είναι τέλειες για τις συνθήκες της Ντιζόν, άλλες είναι πολύ καλές για τις συνθήκες στο Τούρκου, και έπειτα οι συνεργαζόμενες πόλεις μπορούν να διδαχθούν από αυτά τα παραδείγματα», δήλωσε ο Monjur Murshed, ένας από τους συντονιστές του RESPONSE και ανώτερος διαχειριστής έργου για τις κλιματικά ουδέτερες κοινότητες στο Ινστιτούτο EIFER.
Κατά τους τελευταίους έξι μήνες, το RESPONSE έχει αναλάβει την εκτέλεση δραστηριοτήτων, μεταξύ των οποίων η ανακαίνιση κτιρίων στην Ντιζόν και το Τούρκου και η τοποθέτηση παραθύρων με τετραπλά τζάμια και τεχνολογικών συστημάτων ηλιακής ενέργειας.
Και στις δύο πόλεις, η ομάδα θέτει σε δοκιμή λύσεις με βάση την κοινότητα για την παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας. Για παράδειγμα, σε μια περιφέρεια της Ντιζόν, 1.100 κάτοικοι θα συμμετάσχουν σε μια πρωτοβουλία για τη συλλογή ηλιακής ενέργειας κατά το δεύτερο μισό του 2023. Ο έξυπνος φωτισμός δημόσιων χώρων και οι υποδομές για ηλεκτρικά οχήματα, καθώς και τα έξυπνα ενεργειακά συστήματα βάσει υπολογιστικού νέφους αποτελούν επιπλέον λύσεις, οι οποίες εξετάζονται στις εν λόγω δύο πόλεις.
Με τη νέα χρονιά αναμένεται να γίνει πιο σαφές τι είναι αποτελεσματικότερο. Ο Goujon και ο Murshed πιστεύουν ότι οι στόχοι θετικής ενέργειας του έργου μπορούν να επιτευχθούν έως το 2024.
Πράσινες αγορές
Το χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ έργο XPRESS επιδιώκει να αυξήσει την υιοθέτηση λύσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (RES) από τους πολιτικούς μηχανικούς, μέσω της συνεργασίας μεταξύ μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), δημόσιων αρχών και τελικών χρηστών τεχνολογίας.
Τα εργαλεία που έχουν δημιουργηθεί περιλαμβάνουν μια βάση δεδομένων με δυνατότητα αναζήτησης διαγωνισμών που σχετίζονται με συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και πράσινα έργα δημοσίων συμβάσεων σε 10 ευρωπαϊκές χώρες: Βέλγιο, Γερμανία, Δανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Ιταλία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Σλοβακία και Σουηδία.
Στόχος της βάσης δεδομένων είναι να διευκολύνει την πρόσβαση των ΜΜΕ σε διαγωνισμούς σχετικά με λύσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και, κατ’ επέκταση, να αυξήσει την υιοθέτηση καινοτόμων λύσεων από τις πόλεις, ώστε να οδηγήσει σε μεγαλύτερη εξοικονόμηση ενέργειας και χαμηλότερες εκπομπές άνθρακα.
Το έργο XPRESS έχει προσπαθήσει να κινητοποιήσει τις δημόσιες αρχές, ώστε να στρέψουν το ενδιαφέρον τους στον πλήρη μακροπρόθεσμο περιβαλλοντικό αντίκτυπο των προϊόντων σε όλο τον κύκλο ζωής τους, και όχι μόνο στην αρχική τιμή τους.
«Ο στόχος είναι να ωθήσουμε τις αρχές να συντάσσουν τις προκηρύξεις διαγωνισμών δημόσιων προμηθειών, συνυπολογίζοντας τον πραγματικό αντίκτυπο για το περιβάλλον στο κόστος της αγοράς», ανέφερε ο συντονιστής του έργου Riccardo Coletta από την Υπηρεσία για την Προώθηση της Ευρωπαϊκής Έρευνας (APRE) στη Ρώμη. «Δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε μόνο την τιμή που θα καταβάλουμε για μια υπηρεσία, ή για την ενέργεια ή για την αγορά νέων οχημάτων για τον στόλο των μέσων μαζικής μεταφοράς».
Ο Coletta επεσήμανε τις προόδους που έχουν σημειωθεί στον τομέα των ηλεκτρικών μεταφορών στην πορτογαλική πόλη Μπράγκα, η οποία, όπως ανέφερε, είναι σταθερά προσηλωμένη στην ώθηση της πράσινης κινητικότητας μέσω της ανάπτυξης πλήρως ηλεκτρικών λεωφορείων, της προώθησης των ηλεκτρικών οχημάτων και της κατασκευής σταθμών φόρτισης.
Στη Δανία, το νησί Σάμσε των 4.000 κατοίκων είναι άλλη μία αξιοσημείωτη περίπτωση. Το 2007 έγινε το πρώτο νησί παγκοσμίως που χρησιμοποιούσε ενέργεια αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές. Η συμμετοχή της κοινότητας έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ταχεία πρόοδο που σημείωσε το νησί.
Σύμφωνα με τον Coletta, αυτά τα παραδείγματα μπορούν να αξιοποιηθούν από μεγαλύτερες περιοχές.
«Μια λύση θα ήταν ίσως να ξεκινήσουμε να παράγουμε ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές σε μικρές κοινότητες και έπειτα να πουλάμε την ενέργεια σε άλλες κοινότητες που μπορούν να εμπνευσθούν από αυτό το παράδειγμα», ανέφερε. «Πρόκειται για μια αλλαγή από τη βάση προς την κορυφή που προέρχεται από τους ίδιους τους πολίτες».
Η έρευνα για το παρόν άρθρο χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ. Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο περιοδικό Horizon, το περιοδικό της ΕΕ για την Έρευνα και την Καινοτομία.
Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΕΕ: 100 ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΟΥΔΕΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΕΞΥΠΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΕΩΣ ΤΟ 2030
Στις 28 Απριλίου 2022, η Επιτροπή ανακοίνωσε τις 100 πόλεις της ΕΕ που θα συμμετάσχουν στην Αποστολή της ΕΕ για τις 100 κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις έως το 2030, την επονομαζόμενη Αποστολή των Έξυπνων Πόλεων.
Αυτές οι 100 πόλεις θα λειτουργήσουν ως κόμβοι πειραματισμού και καινοτομίας για τον πράσινο, τον ψηφιακό και τον συμπεριληπτικό μετασχηματισμό. Τοπικές, περιφερειακές και εθνικές αρχές, πολίτες, επιχειρήσεις και επενδυτές θα συνεργαστούν για να επιτύχουν κλιματική ουδετερότητα έως το 2030, σε τομείς όπως η ενέργεια, τα κτίρια, η διαχείριση αποβλήτων και οι μεταφορές.
Οι 100 πόλεις-πρότυπα θα λειτουργήσουν ως κόμβοι πειραματισμού και καινοτομίας, για να μπορέσουν στη συνέχεια όλες οι ευρωπαϊκές πόλεις να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους έως το 2050.
